U organizaciji Centra za očuvanje i razvoj kulture manjina Crne Gore večeras je u Narodnoj biblioteci „Radosav Ljumović” održan program ”Književnost Albanaca u Crnoj Gori – koliko se poznajemo”.
Gogovorili su akademik Zuvdija Hodži, književnik, univerzitetski profesor dr Draško Došljak, književnik i novinar dr Hadži Šabani, književnik mr Anton Gojčaj i direktor Centra za očuvanje i razvoj kulture manjina Crne Gore Salko Luboder. Moderatorka programa je bila Vesna Šoškić.
Akademik Zuvdija Hodžić je ocijenio da su redovni članovi Kosovske akademije nauka i umjetnosti Esad Mekuli, Ređzep Ćosja, Mehmed Kraja i Basri Čaprići, istaknuti albanski književnici, rođeni u Crnoj Gori, punu afirmaciju doživjeli su na Kosovu na kojem su živjeli i radili. Predstavnici i pripadnici različitih generacija, autentični stvaraoci, razlikuju se i po “usvojenim” poetikama – od ranih Mekulijevih stihova posvećenim socijalno ugnjetanoj albanskoj sirotinji, testerašima, nadničarima do stihova nastalih u slobodi i sjećanjima na zavičajne predjele i ljepote do Ćosijnog postmodernističkog karakterisanja savremenih društvenih događaja i likova, Krajinih i Čaprićijevih opredjeljenja i vezanosti za moderne i univerzalne književne tokove, motive i teme. Riječ je o stvaraocima na koje je njihova i naša Crna Gora ponosna. Za nju su i emotivno i stvaralački vezani.
Dr Hadži Šabani je u svom izlaganju, između ostalog, kazao da se književnost koja se stvara na albanskom jeziku u Crnoj Gori treba smatrati dijelom albanske književnosti uopšte. Ona se istovremeno može smatrati dijelom književnosti koja se stvara u Crnoj Gori. Ali i u prvom i u drugom slučaju njena integracija u nacionalnu književnost i knjževnost države u kojoj se stvara, ima svoje probleme, prvenstveno, nedovoljno poznavanje i spremnost centara, tačnije većine da komunicira sa periferijom, ondosno manjinom. Od albanskih pisaca koji su rođeni i stvaraju u Crnoj Gori najpozantiji su: Asllan Biša, Ibrahim Berjaši i Fran Camaj, koji su održavali u životu ovu književnost objavljujući poeziju i prozu za djecu i odrasle. Pisci, odnosno naučnici kao što su: Hadži Šabani i Anton Gojčaj su svojim književnim djelima, a posebno studijama i kritikom podigli ovaj dio albanske književnosti na zavidan nacionalni nivo i na nivou Crne Gore.
„U Crnoj Gori ne postoji nijedna izdavačka kuća koja podstiče ekskluzivno prevod i štampanje djela albanske književnosti. Povremeno, pojedini časopisi objavljuju ponešto iz albanske književnosti. Po jednom ili u više navrata to su radili časopisi „Ars“, „Fokalizator“ i „Quest“. I u časopisu „KOD“ koji izdaje Centar za očuvanje i razvoj kulture manjina Crne Gore u svakom broju objavljuje se neki tekst ili više njih na albanskom, ili prevod iz albanskog na crnogorski jezik. Centar je u skladu sa svojim programom i namjenom objavio dvije knjige prevedene albanske književnosti u Crnoj Gori moj roman „ Pasija“ i zbirku poezije „ Od gnijezda do zvijezda“Basri Čaprićija, takođe je organizovao promociju u Podgorici i redovno ih izlaže na sajmovima knjiga u zemlji, ali ih nema u knjižarama. U nekim panoramama pisaca manjinskih naroda, u izdanju CEKUM-a, uvrštene su i pjesme ili pripovjetke nekih albanskih autora u knjigama: „Od gnijezda do zvijeza“ i „ Na putu putnici.”, istakao je mr Anton Gojčaj.
Univerzitetski profesor dr Draško Došljak zapaža da: “Kulturna javnost u Crnoj Gori nije dovoljno, i na najbolji način, upoznata sa književnim djelima: Ibrahima Berjašija, Arslan Biše, Fran Camaja, Hadži Šabanija, Antona Gojčaja, Basri Čaprićija, Idriza Uljaja, Nolja Beriše, Mehmeta Kraje, i dr”.
Došljak ističe da pored izdavačke djelatnosti, koja igra najvažniju ulogu, ovi i drugi pisci moraju biti sastavni dio književnih festivala i u onim crnogorskim sredinama u kojima ne žive Albanci. Npr. : Ratkovićeve večeri poezije, Polimske književne staze, Književni susreti ” Miroslav Đurović”, Književni susreti na izvoru Pive, Trg pjrsnika, i sl. To su, mogući, načini da se bolje upoznamo i kroz književnost. Ona je, kao umjetnost riječi, najbolji oblik spoznaje kulture i tradicije jednoga naroda. Zato Esad Mekuli i piše u svojoj pjesmi: ” Zovem te, zoveš me – mostovima premosti obale! ”.
Jedan od planiranih učesnika Jovan Nikolaidis, iz objektivnih razloga nije prisustvovao programu, u svom saopštnju naglašava:
“Sazrelo je vrijeme za jednu pažljivo obrađenu i sveobuhvatnu hrestomatiju albanske književnosti u Crnoj Gori. Književna zajednica ART kluba već decenijama objavljuje knjige albanskih pisaca u Crnoj Gori, i njoj, uz podršku CEKUMA pripada čast i znanje da oni pripreme temeljitu antologiju i proze i poezije Albanaca u Crnoj Gori. Da Crna Gora više i bolje upozna književnost jednog časnog naroda koji poštuje Crnu Goru”.
Naglašavajući da predstavljanjem književnosti Albanaca u Crnoj Gori, zapravo, pokazujemo kakvim duhovnim blagom raspolaže Crna Gora, bogatstvom koje je nastalo i nastaje preplitanjem kultura i civilizacijskih tokova Salko Luboder, direktor Centra za očuvanje i razvoj kulture manjina Crne Gore ukazao je da večerašnji program treba da bude svojevrsna „inicijalna kapisla“ za podstcanje aktivnosti koje će rezultirati većim brojem prevoda knjiga sa albanskog jezika i da ukupna crnogorska javnost više upuzna književnost Albanaca u Crnoj Gori i njene istaknute stvaraoce.
Luboder je podsjetio i na značajne aktivnosti Centra na predstavljanju i afirmaciji književnosti Albanaca u Crnoj Gori.
